Eklem yüzeyini oluşturan kıkırdak yüzeylerin yaygın hasarı eklem kireçlenmesi olarak tanımlanabilir. Bu durum etkilenen eklemde ağrı ve hareket kısıtlılığı ile kendisini gösterir ve herhangi bir yaşta görülebilir.
Eklem hasarı başladıktan sonraki süreç geri dönüşümsüz olduğu için hasarı tamamen ortadan kaldırmak mümkün değildir ancak erken teşhis ve uygun tedaviler ile ağrısız, aktif ve tatmin edici bir hayat kalitesi elde edilebilir.
Ayak bileği eklemi kaval kemiği ile talus kemikleri arasında yer alan büyük bir eklemdir. Bu eklemde kireçlenmeye en sık neden olan rahatsızlıklar osteoartrit veya artroz, romatoid artrit ve post-travmatik artroz olarak sayılabilir.
Osteoartrit veya Artroz
Eklem kıkırdağında ilerleyici kayıp ile giden dejeneratif bir süreçtir. İleri yaşta, bayan ve obezlerde sık görülür. Eklemin bozulması ve kemiklerin birbirine sürtmesi ile ağrı, şişlik ve hareket kısıtlılığı ile sonuçlanır. Yıllar içinde yavaş olarak ilerleyen bir hastalıktır.
Romatoid Artrit
Osteoartrit gibi lokal değil, sistemik bir hastalıktır. İmmun sistemin etkilendiği genç yaşta birçok eklemi tutan, sistemik bir romatizmal hastalıktır. Eklem tutulumuna bağlı olarak ayak bileği ekleminde de kireçlenmeye neden olabilir.
Post-Travmatik Artroz
Kırık veya yaralanma sonrası eklem kıkırdağında meydana gelen hasar sonucu oluşur. Daha çok genç hastalarda izlenir.
Klinik Bulgular ve Şikâyetler
Ayak bileği kireçlenmesi olan hastalarda karşılaşılan şikâyetler;
- Ağrı ve Hassasiyet
- Sertlik ve hareket kısıtlılığı
- Şişme
- Yük vermede ve yürümede zorluk olarak sıralanabilir.
Teşhiste ağrının tarzı, ağrıyı arttıran etkenler, ağrının ne kadar sürdüğü, yeri ve başlangıç süresi önemlidir. Ayakta basarak çekilmiş röntgen ile eklem mesafesi ve kemik yapısı değerlendirilir ve bu tetkik tanı koymak için çoğu zaman yeterlidir. Eklem hasarı gerekli durumlarda MR ve BT ile daha detaylı değerlendirilebilir.
Tedavi
Artrozun şiddeti, yeri ve tipine göre tedavisi değişmektedir.
Ameliyat Dışı Tedavi
- Şişliği ve ağrıyı azaltmak için ilaç tedavisi başlanır.
- Yumuşak ve ortopedik ayakkabılar kullanılabilir.
- Ayak bilek ortezi ile dinlendirme
- Yük vermeyi engellemek için baston kullanma
- Fizik tedavi ve egzersiz
- Kilo Kontrolü ve besin takviyeleri
- Eklem içi enjeksiyon tedavileri öneriler arasındadır.
Cerrahi Tedavi
Hasta ameliyat dışı yöntemlere yanıt vermezse cerrahi tedavi planlanır. Uygulanacak olan tedaviye eklem hasarının şiddeti ve hasta beklentileri göz önüne alınarak karar verilir. Başlıca üç cerrahi teknik tercih edilebilir. Bunlar artroskopik debridman, artrodez ve artroplastidir.
Atroskopik Debridman (Eklem Temizliği)
Erken evrelerde ağrı kontrolü ve hareket açıklığının korunmasına yardımcı olur. Eklem içi hasarlı dokular temizlenir. Genellikle artroskopik yapılır.
Artrodez (Eklem Sabitleme)
Eklemin hasarlı kıkırdak yüzeyleri temizlenir ve karşılıklı kemik yüzeylerin kaynayarak, eklemin dolayısıyla ağrının ortadan kaldırılması hedeflenir. İleri dereceli eklem hasarı olan durumlarda ve genç, aktif hastalarda sıklıkla tercih edilir.
Artrodez tecrübeli ellerde özenilerek yapıldığı takdirde sanılanın aksine son derece yüz güldürücü bir işlemdir. Yürümede aksamaya neden olmaz.
Ayak Bileği Protezi
Uygun hastalarda uygulandığında hareketin korunup, ağrının kontrolünü sağlar. Genellikle yaşı ilerlemiş, sedanter, uygun kilodaki hastalarda tercih edilir.
Başparmak ekleminde görülen kıkırdak hasarı veya daha bilinen adıyla kireçlenme “Halluks Rijidus” olarak adlandırılır. Bu durum daha çok yaşlı hastalarda görülen diz ve kalça kireçlenmelerinden farklı olarak 30-40’lı yaşlarda karşımıza çıkar. Başparmak çevresinde şişlik ile başlayan süreçte zaman içerisinde eklem hareketleri ağrılı bir hale gelir ve kısıtlanır.
Ayakkabı modifikasyonları, birinci parmak ekleminin hareketini kısıtlayan tabanlık kullanımı gibi önlemler ile şikayetler kontrol edilemez ise cerrahi müdahale gerekebilir. Cerrahi olarak kemik çıkıntıların traşlanması, kemik kesileri ile hasarlı eklem diziliminin değiştirilmesi veya eklemin dondurulması (artrodez) planlanabilir. Uygulanacak olan tekniğe ise hastanın şikayetleri, yaşı, beklentileri gibi faktörler ışığında karar verilir.
Ayak bileği kıkırdak yaralanmalarında kireçlenmeden farklı olarak eklemin lokal bir alanında hasar izlenmektedir. Bu duruma genellikle kıkırdak altında kalan kemik hasarı da eşlik eder. Bu yaralanmalar sıklıkla burkulma veya kırık gibi travmalar sonrasında oluşurlar. Ancak genetik faktörler, basma bozuklukları gibi faktörler de kıkırdak yaralanmalarının oluşmasında rol oynar.
Talusun kıkırdak yaralanmalarında tedavi hastanın şikayetleri, şikayetlerin başlangıç süresi, lezyonun büyüklüğü gibi faktörler ışığında planlanır.
Eklemin kısıtlı bir alanını ilgilendiren bu yaralanmaların cerrahi tedavisinde sıklıkla artroskopik yöntemler tercih edilmektedir. Bu şekilde hasarlı alan iki küçük yara üzerinden uygun aletler kullanılarak görüntülenir ve aynı zamanda tedavi de gerçekleştirilebilir. Uygulanacak olan tekniğe ise lezyonu yeri ve büyüklüğü göz önüne alınarak karar verilir.
Eğer lezyon 1 cm2’den küçük ise hasarlı olan alanın artroskopik olarak temizlenmesi yeterli iken, 1 – 1.5 cm2’den büyük bir alanı olan veya derin olan lezyonlarda ise hasarlı alanın artroskopik olarak temizlenmesi sonrasında oluşan boşluğun doldurulup, özel bir membran ile kapatılması tercih edilebilir. Bunun dışında cerrahi müdahale sonrasında uygulanacak kemik iliği aspirasyonu / kök hücre uygulamaları ile de oluşacak onarım kıkırdağının kalitesi arttırılabilir.
