Ayak parmaklarındaki şekil bozuklukları; ayak kemiklerinin dizilimindeki bozukluklar, bozulmuş biyomekanik ve kemik ile yumuşak dokuları etkileyen romatoid artrit gibi rahatsızlıklar neticesinde ortaya çıkar. Bu durum yalnızca parmakları etkilemekle kalmayıp; basmayı da etkiler, dolayısıyla diz ve kalça gibi büyük eklemlerde de şikayetlere neden olabilir. Sık karşılaşılan parmak deformiteleri çekiç parmak, pençe parmak ve tokmak (mallet) parmak olarak sayılabilir.
Bu problemler doğumsal (konjenital) olarak görülebilirler. Bunun yanında uygunsuz ayakkabı kullanımı, geçirilmiş yaralanmalar ve kas ile sinir fonksiyonlarını etkileyen inme, diyabet, nörolojik rahatsızlıklar (Charcot-Marie-Tooth – CMT gibi) yanında romatoid artrit gibi rahatsızlıklar da parmak deformitelerinin gelişiminde rol oynarlar.
Ayak 1. Sırasını etkileyen halluks valgus varlığı da deformitelerin oluşumunda pay sahibi olan durumlardandır.
Çekiç parmak, serçe parmak ve tokmak parmak deformiteleri benzer şikayetlere neden olurlar. Her üçünde de hastalar ağrı yanında ayakkabı bulmakta ve kullanmada zorluktan şikayet ederler. Ayakkabının yarattığı tahrişe bağlı olarak parmaklarda nasırlaşmalar, tekrarlayan tırnak batmaları görülebilir. Başlangıçta esnek olan deformitenin zaman içerisinde sertleşmesi ise mevcut şikayetlerde artmaya neden olur.
Tanı için fizik muayene yeterlidir. Buna ek olarak ayakta basarak çekilmiş röntgenler ile kemik yapısı ve eklemlerin durumu daha ayrıntılı olarak değerlendirilebilir.
Çekiç parmak deformitesinde ayak parmağı orta ekleminden kıvrılır ve oluşan deformite çekiçe benzetilir. İkinci, üçüncü veya dördüncü ayak parmağında gelişebilecek bir deformitedir.
Pençe parmak deformitesinde ayak parmakları pençe şeklinde aşağıya doğru kıvrılırlar. Parmak orta ve uç ekleminden kıvrılır ve parmak ucu zemin ile temas eder.
Tokmak parmak deformitesinde ise parmak uç ekleminden kıvrılır.
Tedavide ilk olarak cerrahi dışı metotlar kullanılır. Yumuşak ve geniş ayakkabıya ek olarak kişiye özel yapılmış tabanlık kullanımı ile şikayetler büyük ölçüde kontrol edilebilir. Buna ek olarak eklem hareket açıklığı ve germe egzersizleri ile deformitenin ilerlemesi kontrol altına alınmaya çalışılır.
Deformite oluşması durumunda cerrahi müdahale gereklidir. Yapılacak olan cerrahi operasyona hastanın şikayetleri, deformitenin büyüklüğü, ek deformitelerin olup olmaması gibi faktörler doğrultusunda karar verilir. Cerrahi müdahaleyi tercih etmeyen hastaların ayakkabı seçimine dikkat edilmesi önemlidir. Ayrıca kişiye özel tabanlık kullanımı, eklem hareket açıklığı egzersizleri ve germe egzersizleri ile şikayetler hastanın şikayetleri kontrol altına alınabilir. Ancak mevcut deformitelerin bu şekilde düzeltilemeyeceği akılda tutulmalıdır.
