Aşil tendonu vücudumuzdaki en kuvvetli tendon olmakla birlikte aşırı yüklenme veya tendon içerisindeki dejenerasyonlara bağlı olarak tendonun topuğa yapışma yerinde veya daha üst kısmında ağrı ile karşılaşılabilir. Tendonun yırtıklarında akut ağrılar ile karşılaşılırken, uzun süreli zorlama ve dejenerasyona bağlı durumlarda ise kronik ağrı şikayeti ile karşılaşılabilinir. Akut yaralanmalar ile ilişkili ağrılar ülkemizde en sık 40’lı yaşlarda görülüp, haftada bir halı saha gibi spor alanlarında kondisyonuna uygun olmayan zorlamalara yol açan sporlar ile ilgilenen bireylerde görülür. Yapışma yeri ağrıları ise daha çok sporcularda ve aşırı kilolu olanlarda kronik aşırı yüklenme ile ilişkili olarak görülür.
Stres kırıkları bir kemiğin aşırı kullanım kaynaklı sakatlanması olarak tanımlanabilir. Fizyolojik yüklenme altında iken vücuttaki kemikler yüklenen strese yanıt vererek sürekli değişir ve yenilenirler. Bu süreç içerisinde kemik hücrelerinin osteoklast hücreleri (kemiğin çözülmesi) ile osteoblast (kemik oluşumu) hücreleri bir denge içerisinde çalışırlar. Kemik baskı altında iken mikroskobik hasarlar oluşur ve bu bölgedeki hasarlı alanı ortadan kaldırmak için osteoklast hücreleri harekete geçer ve hasarlı bölgeyi temizler. Bir sonraki sakatlanmaya kadar yeterli zaman geçerse, osteoklastların ardından osteoblast hücreleri hasar görmüş alanı tamir etmek için kemik hücresi üretmeye başlar. Ancak osteoblastik hücrelerin yeni kemik üretimine yeterli vakit tanınmaz ise hasarlanan kemik sahasında mikrokırıklar oluşur ve zaman içerisinde bu mikrokırıklar bir araya gelerek stres kırıklarını oluştururlar.
Özellikle bacak, ayak ve pelvis kemiklerinde bu durum sık görülür. Bu kemikler yürüme, koşma ve sıçramadan kaynaklanan kuvvetleri emmek zorundadır ve her adım ile vücut ağırlığının 12 katına kadar yükü taşırlar. Fizyolojik yüklenme altında iken kemik, eklem, kas ve bağ dokuları bu kuvvete karşı yastık görevi görmek zorundadır Ancak bu yükün özellikle uzun süreli zorlamalar ile fizyolojik sınırları aşması durumunda stres kırıkları ile karşılaşılabilinir.
Stres kırıkları şişlik ve ağrı gibi şikayetlere neden olurlar. Şikayetler özellikle hasarlı bölgelere yüklenmenin arttığı zamanlarda artar. Bu şikayetler ile değerlendirilen hastaların röntgen incelemelerinin sıklıkla normal olacağı unutulmamalıdır. Kemiğe uygulanan stres devam eder ve mikroskobik hasar ilerler ise şikayetler günlük aktivitelerde de izlenmeye başlayabilir ve bu evrede stres kırıkları röntgende de izlenebilir hale gelir.
Stres Kırıklarının En Sık İzlendiği Alanlar
- Ayağın metatarsal kemikleri
- Ayaktaki sandal kemik (naviküler kemik)
- Kalkaneus (topuk kemiği)
- Tibia (kaval kemiği)
- Fibula (baldır kemiği)
- Femur (uyluk kemiği)
- Kalçadaki femur boynu
- Kalçadaki pubik rami
- Sakrum
- Bel omurgasındaki pars artikularis
Stres Kırıklarında Tedavi
Stres kırıklarının birinci basamak tedavisi istirahattir. Bu esnada hastaların yüzme gibi sporlara katılımı devam edebilir. Altta yatan nedenin uygunsuz antrenman tekniği veya antrenman zemini olduğu durumlarda ise tekrarlamanın önüne geçilmesi adına hastanın antrenörü ile koordine bir planlama yapmak gerekli olabilir.
Ayak bileği burkulmaları ile sportif veya mesleki aktiviteler ile ilişkili olarak karşılaşılabildiği gibi normal günlük aktivitelerde de karşılaşılabilinir. Ayak bileği burkulmaları sonrasında en sık dış yan bağ yaralanmaları görülür.
Dış yan yaralanması olan hastalarda burkulma sonrasında ayak bileğinde ağrı ve şişlikten şikayet ederler. Burkulma şiddetli olup, dış yan bağda yırtılmaya neden oldu ise ağrı ve şişlik çok hızlı gelişir. Muayenede hasarlı bölge çok ağrılıdır.
Burkulma gibi ayak bileği yaralanmalarında hikaye ve detaylı bir fizik muayene sonrasında yapılacak röntgen incelemeleri ile kırık ve çatlak gibi kemik patolojileri rahatlıkla tanınabilir. Röntgen sonrasında kemik patoloji izlenmemesi durumunda ise MR gibi detaylı incelemelere ihtiyaç duyulabilir.
Ayak Bileği Bağ Yaralanmalarında Tedavi
Akut ayak bileği yaralanmaları sonrasında ayağın istirahati ve bu esnada 2-3 gün süre ile soğuk uygulama yapılması gereklidir. Şikayetlerin şiddetine bağlı olarak ağrı kesici ve ödem önleyici ilaçlar da kullanılabilinir.
Burkulmanın hafif olduğu durumlarda (Evre 1 yaralanmalar) ayak bileğinin kontrollü hareketine izin vermek amacıyla özel bandajlar veya bileklikler ile 10 gün ile 3 hafta süresince yapılacak takip yeterlidir. Daha ciddi burkulmalarda ise yürüme botu gibi önlemler ile daha kontrollü yük verilmesine izin verilmesi tercih edilmektedir.
Sporcularda ve kolay burkulma gibi şikayeti olan bireylerde fizik tedavi ve bandaj uygulamaları ile tekrarlayan burkulmaların önüne geçilebilir.
Sık ve kolay burkulma gibi şikayetleri olan bireylerde veya eşlik eden kırığı olan hastalarda ise cerrahi müdahale planlanmalıdır.
