Ayak başparmağı ile 1. tarak kemiği arasında kalan eklemde ağrı ile birlikte görülen hareket kısıtlılığına halluks rijidus (HR) adı verilir. Bu durumda eklem kıkırdağının hasarı ağrıya; kıkırdak hasarı sonrasında eklem çevresinde oluşan kemik çıkıntıları da eklemde hareket kısıtlılığına neden olur.
Halluks rigidus’un neden geliştiği tam olarak ortaya konmamıştır. Genetik yatkınlık, travmalar, sistemik hastalıklar veya bu bölgede geçirilmiş enfeksiyonlara bağlı oluşan eklem hasarı HR gelişiminde etkili olan faktörlerdendir.
Başparmak ekleminde şişlik, ağrı ve hareket kısıtlılığı görülür. Şikayetler hastalığın ilk dönemlerinde aktivite sonrasında olurken, zaman içerisinde ağrı istirahatte de olur. Ayakkabı kullanımı ile artan ağrı ve ayakkabı kullanmada zorluk karşılaşılan diğer şikayetlerdir.
HR tanısı hikaye ve fizik muayene ile konulmakla beraber durumun daha ayrıntılı değerlendirilmesi ve tedavi planının daha sağlıklı yapılabilmesi için ayakta basarak çekilmiş ayak röntgenleri incelenir.
Tedavide ilk olarak cerrahi dışı metotlar kullanılır. Aktivitelerin düzenlenmesi, yumuşak ve geniş ayakkabı kullanımı ile şikayetler büyük ölçüde kontrol edilebilir ancak bu tip bir tedavi ile gelişmiş bir hasarın geri döndürülemeyeceği her zaman akılda tutulmalıdır.
Cerrahi dışı tedavinin başarısız olduğu durumlarda ise cerrahi müdahale ihtiyacı ortaya çıkar. Cerrahi kararı verilirken; hastanın asıl şikayeti, mesleği, spor alışkanlıkları, fizik muayene ve röntgen bulguları ve beklentileri göz önüne alınmalı ve cerrahi müdahale her hasta için ayrı ayrı planlanmalıdır.
Eklem hasarının çok ileri olmadığı ancak kemik çıkıntılarının ağrı ve hareket kısıtlılığına neden olduğu durumlarda eklemin temizlenmesinin ardından kemik çıkıntıların tıraşlanması ve yumuşak dokuların gevşetilmesi yeterli olabilir.
Daha ileri eklem hasarının olduğu durumlarda en ideal tedavi etkilenen başparmak ekleminin sabitlenmesi (artrodez) ameliyatıdır. Bu durum birçok hasta için korkutucu olmakla birlikte uygun pozisyonda uygulandığı takdirde ağrı tamamen ortadan kalkar ve hastalar günlük hayatlarında herhangi bir problem yaşamazlar. Eklemde hareket kısıtlılığı olmasını tercih etmeyen hastalarda ise eklem protezi veya kemiklerin birbirine sürtmesini engelleyecek yumuşak doku ameliyatları da yapılabilmektedir ancak bu yöntemler ile ağrının tamamen geçmesi mümkün olmayabilmektedir.